Select GSEB Solutions for class 10 Subject & Chapters Wise :
જવાબ :
- મહારાષ્ટ્રમાં મુંબઈથી 12 કી.મી દુર અરબસાગરમાં એલિફન્ટાની ગુફાઓ આવેલી છે.
- તેની સંખ્યા કુલ 7 છે. આ જગ્યાનું એલિફન્ટા નામ પોર્ટુગીઝોએ આપ્યું હોવાનું મનાય છે.
- તેમણે આ નામ અહી પથ્થરમાંથી કોતરીને બનાવેલી હાથીની મૂર્તિને કારણે આપ્યું છે.
- આ ગુફાઓમાં અનેક સુંદર શિલ્પ કૃતિઓ કંડારાઈ છે. જે પૈકી ત્રિમુર્તીની ગણના દુનિયાની સર્વોત્તમ મૂર્તિઓમાં થાય છે. તે ગુફા નં-૧ માં આવેલી છે.
- ઈ.સ.. ૧૯૮૭ માં આ સ્થળને યુનેસ્કો દ્વારા વૈશ્વિક વારસાના સ્થળોમાં સ્થાન મળેલું છે.
- અહીના સ્થાનિક માછીમારો આ સ્થળને ધારાપુરી તરીકે ઓળખે છે.
મહાબલીપુરમના મહત્વને ટૂંકમાં જણાવો.
Hide | Showજવાબ :
- તમિલનાડુ રાજ્યના ચેન્નાઈથી 60 કી.મી. દુર મહાબલીપુરમ આવેલું છે.
- તમિલનાડુનું આ શહેર પોતાના ભવ્ય મંદિર સ્થાપત્ય અને સાગર કિનારા માટે જાણીતું છે.
- દક્ષિણ ભારતના પલ્લવ વંશના રાજા નરસિંહવર્મન પ્રથમના સમયમાં અહીં કુલ સાત મંદિરોની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.
- તેમાંથી પાંચ રથમંદિરો હયાત છે. જયારે બે રથમંદિરો દરિયામાં ગરકાવ થઇ ગયા છે.
- આ ઉપરાંત અહી હાસ્ય મુદ્રામાં વિષ્ણુભગવાનની મૂર્તિ તથા મહિષાસુરનો વધ કરતી દુર્ગામાતાનું શિલ્પ જોવા લાયક છે.
- સમગ્ર વિશ્વમાં ખડક શિલ્પના બેનમૂન સ્થાપત્યો ધરાવતું મહાબલીપુરમ પ્રાચીન ભારતનું બંદર પણ હોવાનું મનાય છે.
‘પટ્ટદકલ’ વિષે ટૂંકમાં જણાવો.
Hide | Showજવાબ :
- કર્નાટક રાજ્યમાં બદામીથી 16 કી.મી દુર પટ્ટદકલ નગર આવેલું છે. પટ્ટદકલ એ ચાલુક્ય વંશની રાજધાની હોવાનું મનાય છે.
- અહી આવેલા મંદિરોમાં નગર અને દ્રવિડ શૈલીનો ઉપયોગ થયો હોવાના પુરાવા છે.સાતમી આઠમી સદીમાં આં મંદિરોનું નિર્માણ થયેલું મનાય છે.
- પટ્ટદકલનું સૌથી મોટું મંદિર વિરૂપાક્ષ (શિવનું) મંદિર છે.
ખજૂરાહોના મંદિર વિશે માહિતી આપો.
Hide | Showજવાબ :
- મધ્યપ્રદેશના છત્તરપુર જીલ્લામાં ખજુરાહો ખાતે મંદિરો આવેલા છે.
- ખજૂરાહો બુંદેલખંડના ચંદેલ રાજાઓનું રાજધાનીનું સ્થળ હતું. ઈ.સ. ૯૦૫ થી ૧૦૫૦ દરમિયાન આ રાજાઓના સમયગાળામાં ૮૦ જેટલા મંદિરોનું નિર્માણ થયું હતું.આજે ફક્ત ૨૫ મંદિરો જ હયાત છે. જે પૈકી મોટા ભાગના મંદિરો શૈવ મંદિરો છે.
- આ તમામ મંદિરોની રચના સમાન જેવી જ છે. આ મંદિરોમાં ચોસઠ યોગીનીનું મંદિર મુખ્ય છે. આ મંદિર તેની તોરણની અલંકારિક શૈલી માટે જાણીતું છે.
- પ્રારંભિક સમયના આ બધાજ મંદિરો ગ્રેનાઈટ પથ્થરમાંથી બનાવામાં આવેલા છે.
- ખજૂરાહોના મંદિરો નગર શૈલીમાં નિર્માણ થયા છે.
- વિશ્વભરના પ્રવાસીઓ ખજૂરાહોના મંદિરની શિલ્પકલા, મૂર્તિકલા, વાસ્તુકલા જોઈ મંત્રમુગ્ધ બને છે.
કોણાર્કના સૂર્યમંદિરનું મહત્વ સમજાવો.
Hide | Showજવાબ :
- ઓડીસા રાજ્યના પૂરી જિલ્લામાં બંગાળના અખાત પાસે કોણાર્કનું સૂર્યમંદિર આવેલું છે.
- આ મંદિરનું નિર્માણ 13 મી સદીમાં ગંગવંશના રાજા નરસિંહવર્મન પ્રથમના સમયમાં થયું હતું.
- આ રથ મંદિર સાત અશ્વો વડે ખેંચાતા સૂર્યના રથનું સ્વરૂપ છે. તેને ૧૨ વિશાળ પૈંડા છે. મંદિરના આધારને સુંદરતા પ્રદાન કરતા આ પૈંડા વર્ષના ૧૨ મહિનાને પ્રતિબિંબ કરે છે. જયારે પ્રત્યેક ચક્રમાં આઠ આરા છે, જે દિવસના આઠ પ્રહારને દર્શાવે છે.
- રૂપાંકનોની વિગત અને વિષય વૈવિધ્યની બાબતમાં આ મંદિર અદ્વિતીય છે.
- કાળા પથ્થરોથી આ મંદિરનું નિર્માણ થયું છે, જેથી તેને ‘કાળા પેંગોડા’ તરીકે પણ ઓળખાય છે.
- દિવ્ય, સંસારિક અને સજાવટી જેવા ત્રણેય પ્રકારના શિલ્પોમાં ૧૩મી સદીની ઓડીસની સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાનું પ્રતિબિંબ પડેલું જોવા મળે છે.
બ્રુહ્દેશ્વર મંદિર વિશે ટૂંકનોંધ લખો.
Hide | Showજવાબ :
- તમિલનાડુના તાંજોર માં બ્રુહ્દેશ્વર મંદિર આવેલું છે. તેનું નિર્માણ ઈ.સ ૧૦૦૩ થી ૧૦૧૦ ના સમયગાળામાં કરવામાં આવ્યું હતું.
- તે શિવનું મંદિર હોવાથી તેનું નામ બ્રુહ્દેશ્વર મંદિર પડ્યું છે.
- આ મંદિર ૫૦૦ ફીટ લંબાઈ અને ૨૫૦ ફીટ પહોળાઈ ધરાવતા કોટવાળા ચોગાનમાં બનેલું છે. તેનું શિખર જમીનથી ૨૦૦ ફીટ ઉંચાઈ પર છે. તથા તે સમયે બ્રુહ્દેશ્વર મંદિરનું સ્થાન ઊંચા શિખરો વાળા મંદિરોમાં આવતું.
- ભવ્ય શિખર, વિશાળ કાળમાં રહેલી સંવાદિતા અને કલાત્મક સુશોભનના કારણે આ મંદિર ભારતીય સ્થાપત્ય કલાનો બેનમૂન નમુનો છે.
તેવીજ રીતે દ્રવિડ શૈલીમાં નિર્માણ પામેલ આ મંદિર દક્ષિણ ભારતના ભવ્ય મંદિરોમાં સ્થાન ધરાવે છે.
અજંતાની ગુફાઓની વિશિષ્ટતા જણાવો.
Hide | Showજવાબ :
- ઘોડાની નાળ આકારની કુલ 29 ગુફાઓનો સમૂહ છે.
- તે પૈકી કેટલીક ગુફાઓ ચિત્રકલા આધારિત છે, તો કેટલીક ગુફાઓ શિલ્પકલા આધારિત છે.
- ગુફાચિત્રો બોદ્ધ ધર્મને આવરે છે.
- અંગ્રેજ કેપ્ટન જ્હોન સ્મિથે ૧૮૧૯ માં પુન:સંશોધિત કરી હતી.
- આ ગુફાઓમાં ચૈત્ય અને વિહાર એમ બે વિભાગમાં વહેંચી શકાય છે.
ચૈત્ય, સ્તૂપ અને વિહાર અંગે જણાવો.
Hide | Showજવાબ :
- બોધ્ધ સાધુઓ પ્રાથના કરવા તથા ઉપાસના માટે જે સ્થળ વાપરે છે તે તે ચૈત્ય છે તથા ચૈત્ય ગુફાઓમાં છેડે બાંધવામાં આવેલા બાંધકામને સ્તૂપ કહેવાય છે.
- જ્યાં બોધ્ધ સાધુઓ, ભિક્ષૂકો નિવાસ અને અધ્યયન કરે તેને બોદ્ધ મઠ કે વિહાર કહેવાય છે.
ઈલોરાની ગુફાઓની વિશિષ્ટતા જણાવો.
Hide | Showજવાબ :
- અહી કુલ 34 ગુફાઓ આવેલી છે.
- અહી એકબીજાથી જુદા એવા ગુફાઓના ત્રણ સમૂહ આવેલા છે.
- જે પૈકી 1 થી 12 નંબરની ગુફાઓ બોદ્ધ ધર્મનો તથા 13 થી 29 નંબરની ગુફાઓ હિંદુ ધર્મનો તથા ૩૦ થી 34 નંબરની ગુફાઓ જૈન ધર્મનો પ્રચાર કરે છે.
- આ ગુફાઓનું નિર્માણ ઈ.સ. 600 થી 1000 ના સમયગાળામાં થયેલું છે.
કૈલાશ મંદિર અંગે માહિતી આપો.
Hide | Showજવાબ :
- ઈલોરાની ગુફાઓ પૈકી 16 નંબરની ગુફામાં કૈલાશ મંદિર આવેલું છે.
એકજ પથ્થરમાંથી કોતરીને તેને બનાવેલું છે. જે 50 મી. લાંબુ, ૩૩ મી. પહોળું અને ૩૦ મી. ઊંચું છે આ તેની ખાસિયત કહી શકાય. તેના દરવાજા, ઝરૂખા અને સુંદર સ્તંભોની હારમાળાથી આ મંદિરની શોભા અવર્નીય છે.
તાજમહેલ વિષે વિસ્તૃત માહિતી આપો.
Hide | Showજવાબ :
- ઉત્તર પ્રદેશના આગ્રામાં યમુના નદીને કિનારે તાજમહેલ આવેલ છે.
- તે વિશ્વની સાત અજાયબીઓમાં સ્થાન ધરાવે છે.
- શાહજહાંએ તેની બેગમ મુમતાજ મહાલની યાદમાં તેનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.
- ઈ.સ.૧૬૩૧માં તાજમહેલ બાંધવાની શરૂઆત થઇ હતી જે ૨૨ વર્ષ બાદ ઈ.સ. ૧૬૫૩માં પૂર્ણ થયું હતું.
- તાજમહેલના નિર્માણ કાર્યમાં ભારતના કુશળ શિલ્પીઓ ઉપરાંત ઈરાની, અરબી, તુર્કી, યુરોપિયન શિલ્પીઓને રોક્યા હતા.
- સંસારના અદ્વિતીય મકબરાઓમાં તાજમહેલની ગણના થાય છે.
- તાજમહેલની સંપૂર્ણ ઈમારત ઉત્તરથી દક્ષિણ તરફ લંબચોરસ આકારે વિસ્તરેલી છે.
- તાજમહેલની મધ્યમાં મુમતાઝની કબર છે. તેની ચારેબાજુ ખુબજ સુંદર અષ્ટકોણીય જાળી આવેલી છે.
- તેની મહેરાબ પર એક ઉક્તિ લખેલી છે. “ સ્વર્ગના બગીચામાં પવિત્ર દિલોનું સ્વાગત છે.”
- તાજમહેલ ભારતના સ્થાપત્ય કલાના વારસાને ગૌરવાન્વિત કરે છે.
- દેશવિદેશના પ્રવાસીઓ માટે તાજમહેલ નિત્ય આકર્ષણનું કેન્દ્ર બને છે.
જવાબ :
મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં ઔરંગાબાદ પાસે ઈલોરાની ગુફાઓ આવેલી છે. અહી કુલ 34 ગુફાઓ આવેલી છે. અહી એક બીજાથી જુદા એવા ગુફા મંદિરોના ત્રણ સમૂહો છે.જે પૈકી એકથી 12 નંબરની ગુફાઓ બોદ્ધધર્મને લગતી ગુફાઓ છે, 13 થી 29 નંબરની ગુફાઓ હિંદુ ધર્મને લગતી ગુફાઓ છે. તથા ૩૦ થી 34 નંબરની ગુફાઓ જૈનધર્મને લગતી છે.
- રાષ્ટ્રકૂટ રાજાઓના સમયમાં હિંદુ ધર્મની ગુફાઓનું નિર્માણ થયું હતું. તેમાં 16 નંબરની ગુફાઓમાં કૈલાશ મંદિર આવેલું છે. એકજ પથ્થરમાંથી કોતરીને તેને બનાવેલું છે. જે 50 મી. લાંબુ, ૩૩ મી. પહોળું અને ૩૦ મી. ઊંચું છે આ તેની ખાસિયત કહી શકાય. તેના દરવાજા, ઝરૂખા અને સુંદર સ્તંભોની હારમાળાથી આ મંદિરની શોભા અવર્નીય છે.
- દુર્ગમ પહાડો વચ્ચે આ ગુફાઓ આવેલી છે. આ ગુફાઓનો નિર્માણનો સમય ઈ.સ. 600 થી ઈ.સ 1૦૦૦ નો મનાય છે. તથા તે ભારતીય સભ્યતાનું જીવંત ઉદાહરણ છે.
- ઈલોરા પરિસર બોદ્ધ, હિંદુ અને જૈન ધર્મને સમર્પિત પવિત્ર સ્થાન છે. તે અદ્વિતીય કલાત્મક સર્જન અને તકનીકી ઉત્કૃષ્ટતાનું ઉદાહરણ છે તેમજ ભારતના પ્રાચીન સ્થાપત્ય અને ધૈર્યવાન ચારિત્ર્યનો પરિચય આપે છે.
અજંતાની ગુફાઓ વિષે ટૂંકનોંધ લખો.
Hide | Showજવાબ :
અજંતાની ગુફાઓ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના ઔરંગાબાદ જીલ્લાના અજંતા ગામ પાસે આવેલી છે. સહયાદ્રી પર્વતમાળાને કોતરીને ઘોડાની નાળના આકારે અહી કુલ 29 ગુફાઓ બનાવાયી છે. વાસ્તુકલાની દ્રષ્ટીએ અજંતાની ગુફાઓ મહત્વની છે.
અહીની આ ગુફાઓને બે વિભાગમાં વહેંચી શકાય.
- ચિત્રકલા આધારિત ગુફાઓ
- શિલ્પકલા આધારિત ગુફાઓ
ભીંતચિત્રો આધારિત ગુફાઓ પૈકી ૧,૨,૧૦,૧૬, અને ૧૭, નંબરની ગુફાઓના ભીંતચિત્રો અજોડ અને ઉચ્ચ કક્ષાના છે. આ ચિત્રોમાં મુખ્ય વિષય અને સમજ બુદ્ધધર્મ વિશે છે.
અજંતાની ગુફાના બે પ્રકાર પડી શકાય.
- ચૈત્ય
- વિહાર
૯,૧૦,૧૯,૨૬ અને ૨૯ નંબરની ગુફાઓ ચૈત્ય છે. જયારે બાકીની ગુફાઓ વિહાર છે.
એક સમયે આ ગુફાઓ ભુલાઈ ચુકી હતી પરંતુ તેને ઈ.સ. ૧૮૧૯માં એક અંગ્રેજ કેપ્ટન જ્હોન સ્મિથે પુન: સંશોધિત કરી હતી. અજંતાની ગુફાઓ પ્રારંભિક બોદ્ધ વાસ્તુકલા, ગુફાચિત્રો અને શિલ્પકલાના ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણો છે. માનવીય હસ્તક્ષેપને કારણે અને સમયની અસરથી ક્ષીણ થતા ઘણા ચિત્રોને નુકશાન થયું છે. અજંતાની ગુફાઓ તેની અનોખી કલા સમૃદ્ધિને કારણે માત્ર ભારતમાં જ નહી પણ વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધ છે. ચિત્રકલા, શિલ્પકલા અને સ્થાપત્ય કલાના અપૂર્વ સુમેળરૂપ આ ગુફાઓમાં થયેલા કલાસર્જને ભારતીય કલાને વિશ્વમાં ગૌરવ અપાવ્યું છે.
યોગ્ય જોડકા જોડો :
| 1) મહાબલીપુરમ | A અમદાવાદ |
| 2) રાણી સિપ્રીની મસ્જિદ | B સીદી સૈયદની જાળી |
| 3) વાનસ્પતિક ભૌમિતિક રચના | C ઝુલતા મિનારા |
| 4) ગોમતીપુર | D અમદાવાદ |
Hide | Show
જવાબ :
1) – D
2) - A
૩) - B
4) - C
યોગ્ય જોડકા જોડો :
| 1) કૈલાશ મંદિર | A બોધ્ધ સ્તૂપ |
| 2) ગિરનારની તળેટી | B ગુફા સ્થાપત્યો |
| 3) તળાજા, સાણા, ઢાંક, કડિયા ડુંગર | C રુદ્ર મહાલય |
| 4) સિદ્ધપુર | D કાંચીપુરમ – તમિલનાડુ |
Hide | Show
જવાબ :
1) – D
2) - A
3) - B
4) - C
યોગ્ય જોડકા જોડો :
| 1) પ્રાચીન યાત્રા સ્થળ | A રાણીની વાવ |
| 2) વિરુપાક્ષ મંદિર | B શામળાજી મંદિર |
| 3) સિધ્ધરાજ જયસિહ | C પટ્ટદકલ કર્ણાટક |
| 4) રાણી ઉદયમતી | D સહસ્ત્રલિંગ તળાવ |
Hide | Show
જવાબ :
1) – B
2) - C
3) - C
4) - A
યોગ્ય જોડકા જોડો :
| 1) દક્ષિણ ભારતના મંદિરો | A કાંચીપુરમ - તામિલનાડુ |
| 2) વૈકુંઠ પેરુમાળ મંદિર | B અડીકડીની વાવ |
| 3) જુનાગઢ | C વાવ |
| 4) પગથિયા વાળો કુવો | D દ્રવિડ શૈલી |
Hide | Show
જવાબ :
1) – D
2) - A
3) - B
4) - C
યોગ્ય જોડકા જોડો :
| 1) ઘોડાની નાળ આકારની 29 ગુફાઓ | A 13 થી 29 નંબર |
| 2) કુલ 34 ગુફાઓ | B અજંતાની ગુફાઓ |
| 3) બોદ્ધ ધર્મને લગતી ગુફાઓ | C ઈલોરાની ગુફાઓ |
| 4) હિંદુ ધર્મને લગતી ગુફાઓ | D 13 થી 29 નંબરની |
Hide | Show
જવાબ :
1) – B
2) - C
3) - D
4) - A
Take a Test
પ્રકરણ 6 : ભારતનાં પ્રાકૃતિક વારસાના સ્થળો
આ પ્રકરણમાં રાસાયણિક પ્રક્રિયાની સમજૂતી, રાસાયણિક સમીકરણ કેવી રીતે લખવું, સમતોલિત રાસાયણિક સમીકરણ કોને કહેવાય,રાસાયણિક પ્રક્રિયાઓના પ્રકાર, વિઘટન પ્રક્રિયા, વિસ્થાપન પ્રક્રિયા, દ્વિ-વિસ્થાપન પ્રક્રિયા, રોજિંદા જીવનમાં જોવા મળતી ઓક્સિડેસન પ્રક્રિયાઓની અસર અને ખોરાપણું નો સમાવેશ થાય છે.
આ પ્રકરણને લગતા વિવિધ એનિમેશન વિડીયો, હેતુલક્ષી પ્રશ્નો, ટૂંકા પ્રશ્નો, લાંબા પ્રશ્નો, પરિક્ષામાં પુછાઈ ગયેલા પ્રશ્નો તેમજ પરિક્ષામાં પુછાઈ શકે તેવા અનેક મુદ્દાસર પ્રશ્નો જોવા અમારી વેબસાઈટ પર રજીસ્ટર થાઓ અથવા અમારી App ફ્રી માં ડાઉનલોડ કરો.
Browse & Download GSEB Books For Class 10 - All Subjects
- Science Book for GSEB Class 10
- Maths Book for GSEB Class 10
- English Book for GSEB Class 10
- Social Science Book for GSEB Class 10
- Gujarati Book for GSEB Class 10
- Hindi Book for GSEB Class 10
- Sanskrit Book for GSEB Class 10
The GSEB Books for class 10 are designed as per the syllabus followed Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board provides key detailed, and a through solutions to all the questions relating to the GSEB textbooks.
The purpose is to provide help to the students with their homework, preparing for the examinations and personal learning. These books are very helpful for the preparation of examination.
For more details about the GSEB books for Class 10, you can access the PDF which is as in the above given links for the same.
