GSEB Solutions for Class 10 Social Science

જવાબ :

ભારતના ઈતિહાસમાં વિવિધ ભાષાઓનો ઉદ્દભવ થયેલ છે. આ ભાષાઓ એ એકબીજા પર અસર કરી પોતાના પ્રભાવ પડ્યો પરિણામે ભાષાઓના સમૃધ્ધ સાહિત્યમાં પરીવર્તન આવ્યું. 

પરિણામે નવી નવી ભાષાઓ અને નવા નવા સાહિત્યોનું સર્જન થયું. જેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ સંસ્કૃત ભાષા છે. વર્તમાન સમયમાં સંસ્કૃત ભાષાનો ઉપયોગ ઓછો થાય છે જ્યારે ધાર્મિક કાર્યો અને પૂજા વિધિમાં આજે પણ આ ભાષાનો ઉપયોગ થાય છે.  

માનવીને અભિવ્યક્તિ કરવાની અને ઝિલવાની તક ભાષા જ પુરી પાડે છે. પ્રાચીન ભારતની લિપિ હડપ્પા સમયની છે. આ લિપિ આજે પણ ઉકેલી શકાઈ નથી. તે સમયના લોકો કઈ ભાષા સમજતા હશે તેની માહિતી આજે પણ પ્રાપ્ત નથી. 

મહર્ષિ પાણિનિ સંસ્કૃત ભાષાના મહાન વ્યાકરણશાસ્ત્રી હતા. તેમણે અષ્ટધ્યાયી ગ્રંથની રચના ઇ.સ. પૂર્વેની ચોથી સદીમાં કરી હતી. સંસ્કૃત ભાષાનો અર્થ આર્યભાષા, ઋષિઓની ભાષા, કે વિદ્વાનોની ભાષા કહે છે. આજના સમયે પણ વિશ્વ કક્ષાએ સર્વસ્વીકૃત ખાસ કરીને કમ્પ્યૂટર ક્ષેત્રે આ ભાષાને ગણવામાં આવે છે. સંસ્કૃત ભાષા મુખ્યત્વે ધર્મ, તત્વજ્ઞાન, જ્ઞાન અને વિજ્ઞાનની ભાષા હતી. 

જવાબ :

વેદનો અર્થ જ્ઞાન થાય છે. વેદો ચાર છે. ઋગ્વેદ, સામવેદ, યર્જુવેદ અને અથર્વવેદ. ભારતીય સાહિત્યનુ પ્રાચિનતમ્ પુસ્તક ઋગ્વેદ છે. જેમાં કુલ 1028 ઋચાઓમાં મોટેભાગે દેવોની લગતી સ્તુતિઓ છે. આ સ્તુતીઓનો ઉપયોગ યજ્ઞો વખતે થાય છે. આમાંની કેટલીક સ્તુતિઓ મનમોહક છે. આ વેદ સપ્તસિંધુ પ્રદેશના આર્યોની રાજકીય, સામાજિક, ધાર્મિક, તેમજ આર્થિક બાબતોનું વર્ણન કરે છે. 

ઋગ્વેદ પછી બીજા ત્રણ ગ્રંથોની રચના કરવામાં આવી છે. જેમાં સામવેદ ઋગ્વેદની ઋચાઓનું ગાન કરવા માટે રચવામાં આવ્યો છે. આ શ્લોકો રાગ અને લય સાથે ગવાય છે. માટે સંવેદને વેદોની ગંગોત્રી કહે છે. 

યર્જુવેદ યજ્ઞોનો વેદ કહેવાય છે. આ વેદ ગદ્ય અને પદ્ય સ્વરૂપે રચવામાં આવ્યો છે. યજ્ઞ વખતે બોલતાં મંત્રો, ક્રિયાઓ અને વિધિઓનું વર્ણન આ વેદમાં કરવામાં આવ્યું છે. અથર્વવેદમાં અનેક પ્રકારના કર્મકાંડો અને સંસ્કારોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. પ્રાચીન ભારતમાં આપણા આ વેદો સામાજિક, અને આદ્યાત્મિક ક્રિયાઓ માટે અમૂલ્ય માનવમાં આવે છે. 

જવાબ :

રામાયણ અને મહાભારત ભારતના બે પ્રાચીન મહાકાવ્યો છે. બંનેની ગણના પ્રાચીન ગ્રંથોમાં કરવામાં આવે છે. આ મહાકાવ્યોનું પ્રમાણનું વર્તમાન સ્વરૂપ તો ઇ.સ. ની બીજી સદીમાં મળેલ છે. 

રામાયણમાં અયોધ્યાના રાજવી રામચંદ્રની કથા વર્ણવેલી છે. આ મહાકાવ્ય મહાભારત કરતાં ઘણું નાનું છે. આમાં અનેક દિલચસ્પ અને સાહસોની ઘટનાનું રોમાંચક વર્ણન કરેલું છે. મહાભારતમાં લગભગ એક લાખ શ્લોકો છે. તે વિશ્વનો સૌથી મોટો કાવ્યગ્રંથ છે. પાંડવો અને કૌરવો વચ્ચે થયેલા યુધ્ધનો વિષય આ મહાકાવ્યમાં મુખ્ય માનવમાં આવે છે. આમાં અનેક નાની-મોટી ઘટનાઓની વાર્તાઓ જોડી કાઢવામાં આવેલ છે. 

રામાયણ અને મહાભારત બંને મહાકાવ્યોને સદીઓ સુધી કરોડો લોકોના વિચારો અને સાહિત્ય સર્જન પર ગહન પ્રભાવ પાડ્યો છે. આ બંને મહાકાવ્યોએ ભારતમાં સંસ્કાર સિંચનનું મહત્વનું પ્રેરક કાર્ય કર્યું છે.

જવાબ :

(1 - B), (2 – A), (3 – D), (4 – C)

જવાબ :

(1 - C), (2 – A), (3 – B), (4 – D)

જવાબ :

(1 - D), (2 – A), (3 – B), (4 – C)

જવાબ :

(1 - D), (2 – A), (3 – B), (4 – C)

જવાબ :

(1 - B), (2 – A), (3 – D), (4 – C)